Leczenie kanałowe jest skomplikowanym zabiegiem, obarczonym ryzykiem powikłań. Zęby leczone kanałowo są na ogół w złym stanie, a pacjenci pojawiają się często u dentysty z zaawansowanym stanem zapalnym. Jakie są powikłania leczenia kanałowego?
Gama powikłań w leczeniu kanałowym jest bardzo szeroka, my skupimy się na kilku występujących najczęściej. Są to:
- złamanie narzędzia kanałowego w trakcie leczenia,
- perforacja (przebicie) kanału, dna komory zęba w trakcie leczenia,
- niecałkowite opracowanie (oczyszczenie) i wypełnienie kanału (lub nieopracowanie wszystkich kanałów w zębie wielokorzeniowym),
- złamanie lub pęknięcie korony albo korzenia po leczeniu kanałowym,
- przepchnięcie poza kanał / niedopełnienie materiału wypełniającego kanały,
- ból w trakcie i po leczeniu.
Złamanie narzędzia kanałowego w trakcie leczenia
Narzędzia, których używa dentysta w czasie leczenia kanałowego są bardzo cienkie. Porównywalne do średnicy kilku włosów. Jeśli kanały mają skomplikowaną budowę, są niedrożne lub silnie zakrzywione, narzędzia są poddawane dużym naprężeniom i niekiedy pękają. Fragmenty narzędzi mogą, choć nie muszą być przyczyną stanu zapalnego po zakończeniu leczenia. Stwarzają zagrożenie szczególnie wtedy, gdy ugrzęzną w taki sposób, że niemożliwe jest całkowite oczyszczenie lub wypełnienie kanału. Pozostawiona przestrzeń lub fragmenty tkanek mogą być przyczyną zapalenia.
Dlatego też obecnie stomatolog na ogół decyduje o usunięciu złamanego narzędzia. Jest to często bardzo trudna i wymagająca dużo zręczności operacja. Ogromny postęp w tym zakresie przyniosło leczenie kanałowe pod mikroskopem i coraz lepszy dostęp do zdjęć rtg.
Wielu pacjentów, którzy przechodzili leczenie kanałowe dawno temu nie jest świadomych tego, że w ich zębach tkwią złamane narzędzia. Jeszcze kilka lat temu mikroskopy stomatologiczne nie były rozpowszechnione, podobnie jak nie było standardem wykonywanie zdjęcia rtg po leczeniu. Jeśli nie rozwinął się stan zapalny, oznacza to na ogół, że złamanie nastąpiło w fazie, gdy ząb był już dobrze oczyszczony.
Perforacja – przebicie kanału zęba
Przebicie ściany kanału to także coraz rzadsze powikłanie w związku z upowszechnieniem leczenia kanałowego pod mikroskopem. Może się jednak nadal zdarzyć, szczególnie wtedy, gdy kanały mają skomplikowaną budowę albo lekarz próbuje usunąć złamane narzędzie z kanału.
Perforacja ściany kanału powoduje, że wytwarza się połączenie między wnętrzem kanału, a ozębną, czyli tkanką otaczającą i mocującą ząb w zębodole. Efektem perforacji jest zwykle krwawienie, a potem może pojawić się stan zapalny.
Jeśli do perforacji kanału zęba dojdzie w początkowej fazie zabiegu jest to sytuacja bardzo niebezpieczna. Zanieczyszczona miazga wchodzi wtedy w kontakt z ozębną i może dojść do zakażenia, które uniemożliwi wyleczenie zęba. Jeśli przebicie ściany kanału nastąpi pod koniec zabiegu, gdy kanał jest już oczyszczony, ryzyko problemów znacząco spada, jednak i tak prawdopodobieństwo powodzenia leczenia zmniejsza się. Na rokowania ma jednak wpływ wiele przyczyn, takich jak miejsce perforacji oraz czas jej wykrycia przez dentystę. W niektórych przypadkach mimo nawet największych wysiłków dentysty, może okazać się, że jedynym wyjściem jest usunięcie zęba.
Niecałkowite opracowanie (oczyszczenie) i wypełnienie kanału
Niedokładnie oczyszczony i niedopełniony kanał to ogromne zagrożenie dla powodzenia leczenia kanałowego. To kolejne powikłanie, którego ryzyko zmniejsza zastosowanie mikroskopu stomatologicznego w leczeniu kanałowym. Mikroskop pozwala uzyskać duże powiększenie i umożliwia dentyście lepszą obserwację kanału oraz dokładniejsze jego opracowanie. Mimo zastosowania mikroskopu, niektóre fragmenty kanałów nie są widoczne z powodu zakrzywienia. Dodatkowo od każdego kanału odchodzi wiele małych kanalików, których opracowanie mechaniczne nie jest w ogóle możliwe – w ich przypadku dentysta stosuje preparaty odkażające, które działają bakteriobójczo.
Jeśli w kanałach pozostaną fragmenty miazgi (nerwu zęba) lub nie zostaną one całkowicie wypełnione, po zakończeniu zabiegu może rozwinąć się zakażenie. Wtedy konieczne będzie powtórne leczenie kanałowe (reendodontyczne).
Złamanie lub pęknięcie korony albo korzenia po leczeniu kanałowym
Leczenie kanałowe dotyczy zwykle silnie zniszczonych zębów. Dodatkowo usunięcie miazgi i konieczne opracowanie mechaniczne powoduje dalsze ich osłabienie. W niektórych przypadkach, już po zakończeniu leczenia dochodzi do pęknięcia albo złamania korony zęba lub pęknięcia korzenia. Jest to spowodowane najczęściej naciskiem, któremu poddawany jest osłabiony ząb podczas żucia i gryzienia. Czasem osłabione tkanki nie wytrzymują też urazów mechanicznych, które w przypadku zdrowego zęba nie miałyby większych konsekwencji.
Ryzyko uszkodzeń korony i zębów po leczeniu kanałowym zdecydowanie spada, jeśli dentysta zastosuje do odbudowy endokorony lub korony z wkładem korzeniowo-koronowym zamiast rozległego wypełnienia. O ile plomba zmniejsza odporność zęba na naciski, to odbudowy protetyczne czyli korony i endokorony wzmacniają go, powodując równomierne rozłożenie sił oddziaływujących podczas gryzienia i żucia.
Jeśli dojdzie do złamania korony zęba, w wielu przypadkach możliwe jest zastosowanie korony protetycznej. Gorzej rokuje pęknięcie korzenia, które skutkuje najczęściej usunięciem zęba. Wtedy konieczne będzie zastosowanie implantu lub mostu protetycznego.
Przepchnięcie wypełnienia poza kanał
W przypadku przepchnięcia materiału służącego do wypełnienia poza kanał, może on zostać wchłonięty przez tkanki organizmu, co prowadzi często do zapalenia. Taka sytuacja utrudnia też gojenie się zęba i otaczających go tkanek. Dla pacjenta przepchnięcie materiału poza kanał oznacza czasami dolegliwości bólowe oraz obrzęk, nawet jeśli nie będzie mieć to konsekwencji w postaci konieczności ponownego leczenia kanałowego.
Ból w trakcie i po leczeniu
Ból może wiązać się z prawie każdym z wymienionych powyżej popularnych powikłań leczenia kanałowego. Może być zatem konsekwencją:
- przepełnienia kanału (przepchnięcia materiału poza kanał),
- zapalenia spowodowanego perforacją ściany kanału,
- zapalenia związanego z niedokładnym opracowaniem i wypełnieniem kanału,
- przejścia narzędziami endodontycznymi poza wierzchołek zęba, co powoduje uszkodzenie tkanek okołowierzchołkowych,
- pominięcia (nieopracowania) kanału w zębie wielokanałowym – co prowadzi do rozwinięcia się zapalenia.
Często ból jest naturalną konsekwencją leczenia kanałowego, nawet jeśli jest ono przeprowadzone prawidłowo. Ingerencja w tkanki jest poważna i nawet prze kilka dni, gdy przestanie działać znieczulenie, pacjent może odczuwać dolegliwości bólowe. Jeśli jednak nie towarzyszy im obrzęk, a ból nie jest narastający, problemy z czasem na ogół ustępują. Jeśli ból się nasila, należy jak najszybciej zgłosić się do stomatologa, aby zdiagnozował problem i podjął odpowiednie działania.
Autor: lek. dent. Agnieszka Tryzna-Chełstowska
W gabinecie TWÓJ DENTYSTA doktor specjalizuje się w leczeniu kanałowym pod mikroskopem, protetyką, stomatologią zachowawczą. Posiada tytuł „Inspektora Ochrony Radiologicznej” od 2013 roku.
