Czy możemy mieć kłopoty ze zdrowym uśmiechem myjąc dokładnie zęby dwa razy dziennie, unikając nadmiaru cukru oraz stosując nici dentystyczne i płyny do płukania ust? Okazuje się, że tak. Ten problem to ubytki klinowe, zwane także abrazją.
Ubytki klinowe – przyczyny kruszenia się zębów i konsekwencje
Ubytki klinowe, czyli abrazja to uszkodzenia szkliwa, które nie mają związku z próchnicą (tzw. ubytki pochodzenia nie próchnicowego). Przyczyną odpadającego szkliwa od struktury zęba jest zwykle działanie zewnętrznych sił mechanicznych. Często winna jest klasyczna szczoteczka do zębów. Zbyt mocny nacisk na zęby podczas czyszczenie powoduje odpryski szkliwa. Szczoteczka niszczy szkliwo tuż nad krawędzią dziąseł, w miejscu gdzie jest ono cienkie. Zniszczona struktura szkliwa, w przypadku głębokich zmian odsłania zębinę w kolorze brązowym lub żółtym. Nad dziąsłem pojawia się w głębienie, które może przybrać kształt litery „V”.
Przebawienia to nie tylko problem estetyczny. Odsłonięta zębina jest przyczyną nadwrażliwości zębów na zimno i ciepło. Najczęściej narażone na abrazję są zęby przedtrzonowe i kły, choć uszkodzenia mogą pojawić się także na zewnętrznych powierzchniach zębów trzonowych. Zdarza się, że abrazja bywa związana w wykonywanym zawodem. Możemy mieć tu przypadki bardzo zróżnicowane – od muzyka (harmonijka ustna, instrumenty dęte) po szlifierza i tokarza (twarde odpryski w powietrzu podczas pracy, które mogą uderzać z dużą siłą w zęby).
Ubytki klinowe sprzyjają nadmiernemu gromadzeniu się płytki nazębnej w uszkodzonych miejscach, co może prowadzić do powstania chorób przyzębia oraz próchnicy, przed którą gorliwie szczotkowanie miało nas przecież ochronić. Abrazja będzie wymagała też leczenia przed ewentualnym założeniem aparatu w przypadku konieczności korekty zgryzu. Ubytek na zewnętrznej powierzchni będzie trudno czyścić, co grozi rozwojem próchnicy. Ponadto w czasie noszenia aparatu na ząb działają bardzo duże siły nacisku, co mogłoby być groźne dla uszkodzonego szkliwa.
Czyszczenie zębów – jak uniknąć odprysków szkliwa?
Szczotkowanie zębów to najczęstsza przyczyna ścierania zębów wzdłuż krawędzi dziąseł, gdzie pojawia się abrazja. Jak zatem myć zęby, by skutecznie chronić się przed próchnicą, a przy okazji nie narażać na uszkodzenia mechaniczne szkliwa? Po pierwsze warto pamiętać, aby zmniejszyć nacisk na zęby poprzez wykonywanie ruchów wymiatających, zamiast szorujących. Siła nacisku powinna także być odpowiednio skorelowana z twardością włosia używanej szczoteczki. Na rynku zazwyczaj dostępne są produktu o miękkim, średnim lub twardym włosiu. Najlepiej zrezygnować zupełnie z używania twardych szczoteczek – przy prawidłowym, regularnym i dokładnym myciu, szczoteczka miękka w większości przypadków zupełnie nam wystarczy. Dodatkowa korzyść z używania szczoteczek o miękkim włosiu to zminimalizowanie ryzyka uszkodzeń dziąseł podczas mycia zębów.
Warto zwrócić także uwagę na materiał użyty do produkcji szczoteczki, a także gęstość włosia. Ten ostatni parametr coraz częściej pojawia się na opakowaniach znanych marek dentystycznych. Dobierzmy także odpowiednią pastę do zębów. Unikajmy zbyt intensywnego stosowania past wybielających. Wiele z tego typu produktów posiada silne właściwości ścierne, które osłabiają szkliwo. Odradza się stosowanie takich past u dzieci.
Nie przedłużajmy także nadmiernie mycia zębów. Jeśli boimy się, że jest mało efektywne, używajmy dodatkowo nici dentystycznej i płynu do płukania ust. Można też rozważyć zakup irygatora, który skutecznie wypłukuje resztki pokarmu z przestrzeni międzyzębowych. Dobrym rozwiązaniem może być także stosowanie szczoteczki elektrycznej, zwłaszcza sonicznej. Ten typ szczoteczek jest stosunkowo delikatny dla zębów. Dzięki powstającym podczas mycia bąbelkom, szczoteczki soniczne czyszczą zęby w sposób mało inwazyjny.
Czy tylko intensywne czyszczenie niszczy szkliwo?
Innym czynnikiem, który może przyczynić się do odprysków szkliwa, jest zmiana poziomu pH w jamie ustnej. Może to być związane nie tylko z niedostateczną higieną jamy ustnej, ale także ze zbyt częstym spożywaniem m.in. kwaśnych pokarmów i napojów gazowanych. Wzrost kwasowości na powierzchni zęba powoduje demineralizację i zmiękczenie szkliwa, przez co jest ono podatne na ścieranie, np. przy intensywnym szczotkowaniu zębów. Wzrost kwasowości to obniżenie pH, którego korzystna wartość w jamie ustnej to około 7 (w 14 punktowej skali, czyli neutralne). W utrzymaniu prawidłowego pH pomocna jest ślina. Skutecznie chroni szkliwo przed demineralizacją. Dzienna produkcja śliny to ok. 500 ml. W 99% składa się z wody, stąd warto pamiętać o odpowiednim nawodnianiu organizmu. Ze względu na korzystny wpływ śliny na szkliwo, po jedzeniu warto odczekać około 30 minut, zanim przystąpimy do szczotkowania.
Ubytki bez próchnicy powstają także na skutek pielęgnowania takich nawyków jak obgryzanie paznokci czy żucie długopisów i ołówków. Obce przedmioty, oddziaływujące mechanicznie na zęby są czynnikiem sprzyjającym odpryskom szkliwa.
Foto tytułowe: Toothbrush photo created by pressfoto