Wiele osób zastanawia się, czy u dentysty można zarazić się HCV (wirusem wywołującym zapalenie wątroby typu C). Wizyta w gabinecie stomatologicznym przestrzegającym zasad higieny jest bezpieczna. Kluczowa jest sterylizacja narzędzi, która u stomatologa jest wymogiem. Dzięki temu ryzyko zarażenia HCV u dentysty spada do zera. Najwyższych standardów bezpieczeństwa, włącznie ze sterylizacją narzędzi powinniśmy wymagać jednak także u każdego specjalisty, który może spowodować przerwanie naszych tkanek: u fryzjera, kosmetyczki czy w studio tatuażu. Tam ryzyko zakażenia HCV jest o wiele wyższe niż u dentysty.
Bezpieczny gabinet stomatologiczny – sterylność chroni przed zarażeniem HCV
Gabinety stomatologiczne są jednostkami medycznymi. Ze względu na zabiegowy charakter gabinet stomatologiczny można porównać do małej sali operacyjnej, dlatego obowiązują w nim rygorystyczne zasady pracy. Musi być utrzymana idealna higiena, aby podczas zabiegu nie doszło do zakażenia pacjenta lub personelu chorobami zakaźnymi, w tym wspomnianym wyżej wirusem HCV, wywołującym wirusowe zapalenie wątroby typu C. Za zakażenie odpowiadają biologiczne czynniki chorobotwórcze, stanowiące potencjalne źródło zakażenia innych osób. Personel gabinetu ma wykształcenie medyczne i odpowiada za to, żeby wizyta była bezpieczna, a pacjent nie miał kontaktu z biologicznymi czynnikami chorobotwórczymi. Osiąga sie to za pomocą dekontaminacji, czyli niszczenia biologicznych czynników chorobotwórczych przez mycie, dezyfnekcję i sterylizację.
Wizyta w gabinecie stomatologicznym przestrzegającym zasad higieny jest bezpieczna, ponieważ pacjent nie ma styczności z biologicznymi czynnikami chorobotwórczymi. Jeśli leczymy się w gabinecie stomatologicznym, spełniajacym standardy bezpieczeństwa, nie może dojść do przeniesienia choroby zakaźnej lub zakażenia.
Procedury sanitarne: zasady higieny u stomatologa
Gabinet stomatologiczny pracuje zgodnie z procedurami sanitarnymi. Procedury zawierają dokładny opis czynności oraz środków chemicznych, których należy użyć podczas przygotowania gabinetu i narzędzi do zabiegu, posprzątaniu po nim i ponownego przygotowania gabietu do przyjęcia kolejnego pacjenta. Zawsze przed przyjęciem pacjenta jest wykonywana dezynfekcja fotela stomatologicznego, mebli i blatów preparatem do szybkiej dezynfekcji o szerokim spektrum działania. Stosowane w jamie ustnej narzędzia i końcówki stomatologiczne są sterylne – wykorzystywane tylko przy leczeniu jednego pacjenta.
Obowiązuje zasada:
Jeden zestaw narzędzi = jeden zabieg = jeden pacjent
Po kazdym zabiegu narzędzia są dezynfekowane i przekazane do sterylizacji, aby wszystkie czynniki chorobotwórcze zostały zniszczone. Cały gabinet jest ponownie dezynfekowany.
Wiele narzędzi jest jednorazowych, co oznacza, że są wyrzuacane po każdym użyciu – np. kubeczki, serwety, końcówki ślinociągów, filtry do spluwaczki, osłony. Produkty jednorazowe zwykle są sterylne w momencie zakupu i mają one datę ważności na opakowaniu. Lekarze i asystentki myją i dezynfekują ręce, używają jednorazowych rękawiczek, pracują w ubraniach ochronnych.
Te wszystkie działania zapewniają bezpieczeństow zabiegów, czyli brak możliwości zakażenia HCV u dentysty. Pacjent nie ma kontaktu z biologicznymi czynnikami chorobotwórczymi.
Warto wiedzieć, że opisane zasady powinny być stosowane również we wszystkich placówkach udzielających świadczeń zdrowotnych oraz zakładach usługowych, w których wykonywane zabiegi mogą prowadzić do przerwania ciągłości tkanek (np. zakłady fryzjerskie, kosmetyczne, studia tatuażu, odnowy biologicznej).
Sterylne narzędzia, co to znaczy?
Narzędzia sterylne są jałowe i wolne od biologicznych czynników chorobotwórczych. Praca takimi narzędziami nie stwarza ryzyka zakażenia.
Jak poznać, że narzędzia i końcówki stomatologiczne są sterylne?
Sterylne końcówki są szczelnie zapakowane najczęściej w pakiet papierowo-foliowy, a w pakiecie są wskaźniki przebarwiające się, najczęsciej na czarno. Sterylne końcówki są umieszczane na pulpicie fotela stomatologicznego przy pacjencie i są otwierane w jego obecności.
Gdzie jest wymagana sterylność, aby uchronić nas przed zarażeniem HCV?
Każdy zabieg przebiegający z naruszeniem ciągłości tkanek, wymaga zastosowania sterylnych narzędzi. Tego typu zabiegi wykonują nie tylko lekarze dentyści, ale również:
- zakłady fryzjerskie,
- salony kosmetyczne,
- gabinety odnowy biologicznej,
- studia tatuaże,
- Gabinety pedicure i manicure,
- Osoby wykonujące zabiegi upiększające.
W wymienionych wyżej miejscach narzędzia również powinny być spakowane w papierowo – foliowe pakiety z przebarwionymi wskaźnikami.
Narzędzia bez opakowań, zawinięte np. w folię aluminiową lub folię z tworzywa sztucznego, prawdopodnie nie są sterylne i stwarzają ryzyko zakażenia biologicznymi czynnikami chorobtwórczymi.
Czy narzędzia sterylne są przeznaczone do użytku beztermiowo?
Sterylne narzędzia zapakowane w pakiety przechowujemy tylko przez okres ważności w warunkach uniemożliwiające uszkodzenie opakowania (rozszczelnienie, zamoczenie ) i ponowne skażenie.
Każde narzędzie przed użyciem w jamie ustenej pacjenta jest ponownie kontrolowane. Data zachowania sterylności takiego opakowania wraz z zawartością wynosi 3 miesiące od dnia przygotowania. Każdy pakiet narzędzi jest opisany datą przygotowania i datą przydatności do użycia. Po upływie tej daty, pakiet należy otworzyć, umyć, wysuszyć, ponownie spakować w nowy rękaw papierowo-foliowy i ponownie wysterylizować.
Gdzie jest wykonywana sterylizacja? Czy każdy gabinet robi to sam?
Gabinet stomatologiczny Twój dentysta ma specjalne pomieszczenie – sterylizatornię, wyposażoną w sprzęt pozwalający przygotować i sterylizować wyroby medyczne. Narzędzia zostają umyte, osuszone i spakowane w opakowanie papierowo-foliowe i oznaczone datą ważności.
Zadaniem opakowania jest zapobieganie uszkodzniu systemu bariery sterylnej od chwili utworzenia do użycia. Sterylizację przeprowadzamy w autoklawie. Autoklaw to specjalne urządzenie wytwarzające odpowiedną temperaturę i ciśnienie przez określony czas, tak aby wszystkie czynniki zdolne do wywołania zakażenia zostały zniszczone. Po sterylizacji narzędzia są kontrolowane i dopiero po sprawdzeniu są przekazane do użycia w gabinecie.
Nie każdy gabinet dentystyczny posiada urządzanie do sterylizacji narzędzi. Te placówki, które nie mogą prowadzić sterylizacji we własnym zakresie musza mieć podpisaną umowę z centralną sterylizatornią (zwykle takie placówki znajdują się w szpitalach).
Czy procesy sterylizacji są kontrolowane?
KAŻDY cykl sterylizacji w placówce medycznej jest kontrolowany. Dodatkowo wykonywane są testy przez zewnętrzne laboratorium. Procesy sterylizacji oraz testy są dokumentowane a sprzęt przechodzi regularne przeglądy techniczne.
Skuteczność sterylizacji kontrolujemy wykonując sterylizację wskaźnika tzw. Sporalu. Sporal A to biologiczny wskaźnik do kontroli sterylizacji . Wskaźnik ma postać paska bibuły nasyconego zawiesiną spor szczepu Geobacillus stearothermophilus ATCC 7953 w opakowaniu papierowo-foliowym. Po sterylizacji wysyłany jest on do laboratorium w celu zbadania czy bakterie zostały zneutralizowane. Niektóre gabinety same wykonują testy oceniając wzrost bakterii po sterylizacji w gabinecie w specjalnych cieplarkach – bez udziału firmy zewnętrznej. Kontrolą zajmuje się też Sanepid, który podczas czynności prowadzonych na miejscu w placówce sprawdza dokumentację z każdego cyklu sterylizacji oraz wyniki z firmy zewnętrznej.
Ryzyko HCV u dentysty znikome w porównaniu z fryzjerem, barberem czy kosmetyczką
Problem braku sterylizacji praktycznie nie występuje w placówkach medycznych (czyli także w gabinetach stomatologicznych). Pracuje w nich wykształcony personel, zaznajomiony z przepisami sanitarnymi, który nie dopuszcza do używania niesterylnych, czyli zakaźnych narzędzi.
Tymczasem każdy zabieg przebiegający z naruszeniem ciągłości tkanek, wymaga zastosowania STERYLNYCH narzędzi. DEZYNFEKCJA NARZĘDZI JEST NIEWYSTARCZAJĄCA. Potencjalnie większym zagrożeniem są gabinety kosmetyczne, fryzjerzy, osoby zajmujące się pedicure, manicure oraz tatuażem – nie są to bowiem osoby z wykształceniem medycznym i ich wiedza na temat przepisów sanitarnych stoi zwykle na dużo niższym poziomie. Jednocześnie osoby te wykonują zabiegi przy których, dochodzi do naruszenia ciągłości tkanek.
Czy narzędzia zdezynfekowane to narzędzia sterylne?
Nie. Sterylizacja to proces zniszczenia zdolnych do namnażania się form biologicznych czynników chorobotwórczych, w wyniku czego narzędzia stają się jałowe. Nie ma na nich żadnych biologicznych czynników chorobotwórczych.
Dezynfekcja to proces redukcji ilości biologicznych czynników chorobotwórczych przez zastosowanie metod fizycznych i chemicznych.
Na co zwrócić uwagę , aby zminimalizować ryzyko zakażenia HCV?
Należy zachować czujność podczas wizyty u kosmetyczki, fryzjera (lub modnego obecnie barbera), w salonie tatuażu lub w każdym innym miejscu, gdzie wykonywane są zabiegi polegające na przerwaniu tkanek. Może to być np. golenie brody, przekłucie uszu, wykonanie tatuażu czy związany z ryzykiem zranienia zabieg pedicure lub manicure. Na co zwrócić uwagę jako klient lub pacjent?
- Przede wszystkim przyglądajmy się na narzędziom, którymi ma być wykonywany zabieg. Powinny być zapakowane tak, jak na widocznych na stronie zdjęciach nr 1 i 2. Samo opakowanie nie wystarczy – trzeba zwrócić uwagę na przebarwienie pakietu. Narzędzia z pakietu powinny być rozpakowane w obecności pacjenta gabinetu lub klienta salonu. Jeśli przybory nie są zapakowane, należy przyjąć, że raczej są niesterylne. Do zakażenia dochodzi poprzez kontakt z zakażoną krwiąw przypadku przerwania ciągłości tkanek np. nakłucia, rozcięcia skóry albo błony śluzowej lub kontakt z przedmiotami, które zostały zanieczyszczone zakażoną krwią. A zatem grzebień lub szczotka u fryzjera może być zdezynfekowana, ale brzytwa lub nożyczki powinny być już sterylne. Bezpieczne są też narzędzia jednorazowe np. pilniczki do paznokci, wyrzucane po każdym użyciu.
- Jeśli mamy wątpliwości możemy zapytać czy narzędzia używane do zabiegu są sterylne. Jeśli usłyszymy w odpowiedzi, że są dezynfekowane to znaczy, że nie zostały poddane sterylizacji. Proponujemy zrezygnować z zabiegu w takim miejscu. Obowiązuje zasada: dezynfekujemy powierzchnie – narzędzia sterylizujemy! Dezynfekcja narzędzi, którymi są wykonywane zabiegi jest niewystarczająca! Narzędzia muszą być sterylne.
- Zabiegi przebiegające z możliwością kontaktu z krwią/śliną powinny być wykonywane w jednorazowych rękawiczkach, np. zabiegi u dentysty, manicure, pedicure, tatuaż oraz wszelkie iniekcje w salonach piękności. W praktyce ryzyko zakażenia HCV u dentysty jest znikome w porównaniu z ryzykiem w placówkach niemedycznych.
- Wchodząc do gabinetu/salonu należy ocenić ogólny wygląd pomieszczenia: czy jest tam czysto? Środki do dezynfekcji mają charakterystyczny zapach – taki sam, który poczujemy wchodząc do przychodni, szpitala, dentysty.
- Personel powinien mieć zmienione ubranie – specjalny roboczy strój. Nie zawsze jest to fartuch. Jeśli zobaczymy lekarza, który wykonuje zabiegi w jeansach, w których wchodzi do pomieszczenia zabiegowego nie jest to najlepsza „wizytówka jałowości” gabinetu. Nie dotyczy to osób, które wykonują wyłącznie konsultacje.
Foto tytułowe: freepik.com